Adhortacja Verbum Domini, część I: Hermeneutyka Pisma Świętego w Kościele

Materiały ze spotkania Franciszkańskiego Zakonu Świeckich w dniu 08.08.2011r.

38. Konieczność wznoszenia się ponad « literę »

Papież mówi w tym punkcie o istocie : przejścia od litery do ducha.

„Autentyczny proces interpretacji nie jest nigdy procesem jedynie  intelektualnym, ale również życiowym, w którym wymagane jest pełne włączenie się w życie kościelne, jako życie « według ducha » (Ga 5, 16)

Kojarzy mi się to zdanie z 4-tym punktem Reguły Franciszkanów Świeckich: „Franciszkanie Świeccy są ponadto zobowiązani do częstego czytania Ewangelii, przechodząc od Ewangelii do życia i od życia do Ewangelii.”

Przejście to musi się odnosić do całości Pisma, a nie poszczególnych fragmentów. Za św. Pawłem: « litera bowiem zabija, Duch zaś ożywia » (2 Kor 3, 6) i dalej: « Pan zaś – to Duch, a gdzie jest Duch Pański – tam wolność » (2 Kor 3, 17). Duch to Chrystus, a Chrystus jest Panem, wskazującym nam drogę. Nie mamy się więc skupiać na poszczególnych zdaniach, ale wznieść się ponad literę i duchem ogarnąć całość Pisma, a znajdziemy, jak św. Augustyn, „odpowiedź na głęboki niepokój naszej duszy spragnionej prawdy.”

39. Wewnętrzna jedność Biblii

Jedno jest Słowo Boże, które apeluje do naszego życia, wzywając je nieustannie do nawrócenia. Całe Pismo święte jest jedną księgą, a tą jedną księgą jest Chrystus, ponieważ całe Pismo święte mówi o Chrystusie i wypełnia się w Chrystusie (J 5,39). Stary Testament interpretujemy jako drogę ku Chrystusowi. Osoba Chrystusa nadaje jedność wszystkim «Pismom» w powiązaniu z jedynym «Słowem». Św. Piotr mocno wyraża potrzebę całościowego spojrzenia na Pismo Święte w 2P 3,16.

40. Relacja między Starym i Nowym Testamentem

Nowy Testament uznaje Stary Testament za słowo Boże i dlatego przyjmuje autorytet świętych Pism narodu żydowskiego. Argumentacja opierająca się na tekstach Starego Testamentu stanowi w Nowym Testamencie decydującą wartość, przewyższającą rozumowanie czysto ludzkie. Jezus stwierdza, że « Pisma nie można odrzucić » (J 10, 35), a św. Paweł precyzuje w szczególności, że Objawienie Starego Testamentu jest nadal aktualne dla nas chrześcijan (por. Rz 15, 4; 1Kor 10, 11). Ponadto stwierdzamy, że « Jezus z Nazaretu był Żydem, a Ziemia Święta jest macierzystą ziemią Kościoła »; korzenie chrześcijaństwa znajdują się w Starym Testamencie i chrześcijaństwo zawsze czerpie pokarm z tych korzeni. Następnie Ojciec Święty przedstawia trzy wymiary wypełniania się Pism:

1. podstawowy aspekt ciągłości w stosunku do Objawienia Starego Testamentu: tajemnica Chrystusa jest kontynuacją ofiarniczego kultu Starego Testamentu
2. aspekt zerwania: dokonała się jednak w sposób bardzo odmienny
3. aspekt spełnienia i przewyższania: odpowiadający wielu przepowiedniom proroków, i w ten sposób osiągnęła doskonałość, która nigdy wcześniej nie została osiągnięta.

41. Nowy Testament wymaga, by był czytany w świetle Starego. Z tego względu ojcowie synodalni stwierdzili, że « żydowskie rozumienie Biblii może pomóc w rozumieniu i badaniu Pism przez chrześcijan ». Jest więc ważne, aby zarówno w duszpasterstwie, jak i w kręgach akademickich ukazywać właściwie głęboką relację między dwoma Testamentami, przypominając za św. Grzegorzem, że « to, co Stary Testament obiecał, Nowy Testament ukazał; co tamten głosi skrycie, ten wyznaje otwarcie jako już obecne. Dlatego Stary Testament jest proroctwem Nowego Testamentu; a najlepszym komentarzem do Starego Testamentu jest Nowy Testament »

42. « Mroczne » karty Biblii

W odniesieniu do mrocznych i trudnych ze względu na opisywaną w nich przemoc i niemoralność stron Biblii trzeba przede wszystkim pamiętać, że Objawienie biblijne jest głęboko zakorzenione w historii. Zamysł Boży odsłania się w niej stopniowo i urzeczywistnia się powoli na kolejnych etapach pomimo oporu ludzi. Bóg wybiera lud i cierpliwie go wychowuje. Objawienie poziomu odległych epok, a zatem relacjonuje fakty i zwyczaje, jak na przykład podstępne zabiegi, przemoc, rzezie ludności, nie mówiąc wyraźnie, że są one niemoralne; wyjaśnieniem tego jest kontekst historyczny. Należy odczytywać te teksty w ich kontekście historyczno–literackim i w perspektywie chrześcijańskiej, dla której ostatecznym kluczem hermeneutycznym jest « Ewangelia oraz nowe przykazanie Jezusa Chrystusa, urzeczywistnione w Misterium Paschalnym»

43. Chrześcijanie i żydzi wobec Pism świętych

Przykład św. Pawła (por. Rz 9-11) pokazuje, że « postawa respektu, szacunku i miłości do narodu żydowskiego jest jedyną postawą naprawdę chrześcijańską w tej sytuacji, która w sposób tajemniczy stanowi część całkowicie pozytywnego planu Bożego ». Św. Paweł bowiem stwierdza, że żydzi « gdy (…) chodzi o wybranie, są (…) – ze względu na praojców – umiłowani. Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne » (Rz 11, 28-29). Ponadto św. Paweł opisuje bardzo ścisłe relacje między chrześcijanami i żydami, posługując się pięknym obrazem drzewa oliwnego: porównuje Kościół pogan do dziczki oliwnej wszczepionej w szlachetne drzewo oliwne, którym jest lud Przymierza (por. Rz 11, 17-24). Czerpiemy więc pokarm z tych samych korzeni duchowych.

Papież zaznacza, że bardzo cenny dla Kościoła jest dialog z żydami. Byłoby dobrze, by tam, gdzie dostrzega się tego sposobność, stwarzać możliwości, również publiczne, spotkania i konfrontacji, które sprzyjałyby pogłębieniu wzajemnego poznania,  obopólnego szacunku oraz współpracy, także w studium Pism świętych.

44. Fundamentalistyczna interpretacja Pisma świętego

Fundamentalizm pomija ścisłą relację tego, co Boże, z tym, co ludzkie, w stosunkach z Bogiem. (…) Z tego powodu skłania się do traktowania tekstu biblijnego, jak gdyby został podyktowany przez Ducha słowo po słowie, i nie uznaje, że słowo Boże zostało sformułowane w języku i frazeologii uwarunkowanych przez daną epokę. Prawdziwą odpowiedzią na interpretację fundamentalistyczną jest « lektura Pisma świętego przeniknięta wiarą ». Praktykowana od czasów starożytnych w Tradycji Kościoła, szuka ona zbawczej prawdy dla życia poszczególnych wiernych i dla Kościoła.

45. Dialog między pasterzami, teologami i egzegetami

Ojcowie synodalni zalecili na przykład częstsze kontakty między pasterzami, egzegetami i teologami. Byłoby rzeczą pożądaną, aby Konferencje Episkopatów ułatwiały te spotkania « w celu pogłębiania komunii w służbie słowu Bożemu ». Zaleca się, by « egzegeci katoliccy i inni uprawiający świętą teologię nie szczędzili wspólnych wysiłków, aby pod opieką świętego Urzędu Nauczycielskiego i przy zastosowaniu odpowiednich pomocy, w ten sposób zgłębiać Pisma Boga i wyjaśniać, żeby jak najliczniejsi głosiciele Bożego słowa mogli z pożytkiem podawać wiernym pokarm Bożych Pism dla oświecenia umysłu, umocnienia woli i rozpalenia serc miłością Boga ».

 46. Biblia i ekumenizm

Synod zwrócił uwagę na zasadniczą rolę studiów biblijnych w dialogu ekumenicznym mającym na celu pełne wyrażenie jedności wszystkich wierzących w Chrystusa. W samym Piśmie świętym znajdujemy bowiem żarliwą modlitwę Jezusa do Ojca, aby Jego uczniowie stanowili jedno, by świat uwierzył (por. J 17, 21) wspólne słuchanie i rozważanie Pism pozwala nam żyć w rzeczywistej komunii, choć jeszcze nie jest ona pełna; « dlatego wspólne słuchanie Pism zachęca do dialogu miłości i przyczynia się do pogłębienia dialogu prawdy » Słowa Soboru Watykańskiego II: « Pismo święte jest w owym dialogu [ekumenicznym] w potężnym ręku Boga znakomitym narzędziem do osiągnięcia tej jedności, którą Zbawca ukazuje wszystkim ludziom » Dlatego jest rzeczą słuszną poświęcanie więcej czasu studium, wymianie opinii i ekumenicznym nabożeństwom słowa Bożego, z poszanowaniem istniejących reguł i różnych tradycji. Choć jednak organizowanie tych spotkań jest słuszne i godne pochwały, to trzeba dbać, by nie były one proponowane wiernym zamiast uczestnictwa we Mszy św. w nakazane dni świąteczne. Również wspieranie wspólnych przekładów Biblii należy do działalności ekumenicznej.

47. Następstwa w zakresie programu studiów teologicznych

Wyrażam życzenie, aby zgodnie z nauczaniem Soboru Watykańskiego II, studium Pisma świętego, czytanego w komunii Kościoła powszechnego, naprawdę stało się niejako duszą studium teologicznego.

48. Święci i interpretacja Pisma

Najgłębsza interpretacja Pisma pochodzi  od tych, którzy pozwolili się kształtować słowu Bożemu przez słuchanie go, czytanie i wytrwałe rozważanie. Papież podaje przykłady świętych, którzy swoją duchowość kształtowali w oparciu o duchowe przeżycie słów Pisma Świętego i realizowanie ich w życiu: św. Antoni Opat, św. Bazyli Wielki, św. Benedykt, św. Dominik Guzman, św. Teresa od Jezusa, św. Teresa od Dzieciątka Jezus i wielu innych. Pośród przytoczonych przez Ojca Świętego znajdują się i nasi święci patronowie: Św. Franciszek z Asyżu – pisze Tomasz z Celano – « słysząc, że uczniowie Chrystusa nie powinni posiadać ani złota, ani srebra, ani pieniędzy, ani nie zabierać w drogę torby, chleba i laski, ani nie mieć sandałów, ani dwóch sukien… zaraz wykrzyknął, radując się w Duchu Świętym: Tego chcę, o to  proszę, to pragnę gorąco czynić całym sercem! ».167 Św. Klara z Asyżu dokładnie naśladuje życie Franciszka: « Oto jest reguła zakonu sióstr ubogich: zachowywać świętą Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa ». Nauczanie to przetrwało  w naszych Zasadach Życia Franciszkańskiego Zakonu Świeckich: „Reguła i życie Franciszkanów Świeckich jest następująca: zachowywać Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa, naśladując św. Franciszka z Asyżu, dla którego Chrystus był natchnieniem i centrum życia w odniesieniu do Boga i ludzi.”

49. Świętość w Kościele jest hermeneutyką Pisma, od której nikt nie może abstrahować. Ten sam Duch Święty, który natchnął świętych autorów, pobudza świętych, by oddali życie dla Ewangelii. Uczenie się od nich jest niezawodną drogą do żywej i skutecznej hermeneutyki słowa Bożego.

Tags: Verbum Domini