Dzisiejsze spotkanie poświęcone było podsumowaniu dotychczasowych spotkań, omówieniu Kanonu Pisma świętego i Apokryfów. Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym „DEI VERBUM”  podkreśla to, co dla Pisma świętego i Tradycji jest wspólne: że „stanowią one powierzony Kościołowi jeden święty depozyt słowa Bożego”. Wspólny mają początek w Bogu i ten sam cel. Różnica między nimi polega na tym, że dzięki faktowi natchnienia biblijnego Pismo święte po prostu jest słowem Bożym, a przekazująca je Tradycja tylko je zawiera. W procesie przekazywania słowa Bożego, trwającym od czasów apostolskich po dzień dzisiejszy, można zauważyć następującą różnicę między Apostołami a ich następcami – biskupami: słowo Boże głoszone przez Apostołów stanowi tradycję, a biskupi ją przechowują, rozpowszechniają i wyjaśniają.

Konstytucja „DEI VERBUM”

Rozdział II
O PRZEKAZYWANIU OBJAWIENIA BOŻEGO
KO 7. Bóg postanowił najłaskawiej, aby to, co dla zbawienia wszystkich narodów objawił, pozostało na zawsze zachowane w całości i przekazywane było wszystkim pokoleniom. Dlatego Chrystus Pan, w którym całe objawienie Boga najwyższego znajduje swe dopełnienie (por. 2 Kor 1,3, 3,16-4,6), polecił Apostołom, by Ewangelię przyobiecaną przedtem przez Proroków, którą sam wypełnił i ustami własnymi obwieścił, głosili wszystkim, jako źródło wszelkiej prawdy zbawiennej i normy moralnej, przekazując im dary Boże. Polecenie to zostało wiernie wykonane przez Apostołów, którzy nauczaniem ustnym, przykładami i instytucjami przekazali to, co otrzymali z ust Chrystusa, z Jego zachowania się i czynów, albo czego nauczyli się od Ducha Świętego, dzięki Jego sugestii, jak też przez tych Apostołów i mężów apostolskich, którzy wspierani natchnieniem tegoż Ducha Świętego, na piśmie utrwalili wieść o zbawieniu. Aby zaś Ewangelia była zawsze w swej całości i żywotności w Kościele zachowywana, zostawili Apostołowie biskupów jako następców swoich „przekazując im swoje stanowisko nauczycielskie”. Ta więc Tradycja święta i Pismo święte obu Testamentów są jakby zwierciadłem, w którym Kościół pielgrzymujący na ziemi ogląda Boga, od którego, wszystko otrzymuje, aż zostanie doprowadzony do oglądania Go twarzą w twarz, takim jaki jest (por. 1 J 3,2).
KO 8. Nauczanie przeto apostolskie, które w szczególny sposób wyrażone jest w księgach natchnionych, miało być zachowane w ciągłym następstwie aż do czasów ostatecznych. Stąd Apostołowie, przekazując to, co sami otrzymali, upominają wiernych, by trzymali się tradycji, które poznali czy to przez naukę ustną, czy też przez list (por. 2 Tes 2,15), i aby staczali bój o wiarę raz na zawsze sobie przekazaną (por. Jd 3). A co przez apostołów zostanie przekazane, obejmuje wszystko to, co przyczynia się do prowadzenia świętego życia przez Lud Boży i pomnożenia w nim wiary. I tak Kościół w swej nauce, w swym życiu i kulcie uwiecznia i przekazuje wszystkim pokoleniom to wszystko, czym on jest i to wszystko, w co wierzy. Tradycja ta, wywodząca się od Apostołów, rozwija się w Kościele pod opieką Ducha Świętego. Wzrasta bowiem zrozumienie tak rzeczy, jak słów przekazywanych, już to dzięki kontemplacji oraz dociekaniu wiernych, którzy je rozważają w sercu swoim (por. Łk 2,19 i 51), już też dzięki głębokiemu, doświadczalnemu pojmowaniu spraw duchowych, już znowu dzięki nauczaniu tych, którzy wraz z sukcesją biskupią otrzymali niezawodny charyzmat prawdy. Albowiem Kościół z biegiem wieków dąży stale do pełni prawdy Bożej, aż wypełnią się w nim słowa Boże. Wypowiedzi Ojców świętych świadczą o obecności tej życiodajnej Tradycji, której bogactwa przelewają się w działalność i życie wierzącego i modlącego się Kościoła. Dzięki tej samej Tradycji Kościół rozpoznaje cały kanon Ksiąg świętych, a i samo Pismo św. w jej obrębie głębiej jest rozumiane i nieustannie w czyn wprowadzane. Tak więc Bóg, który niegdyś przemówił, rozmawia bez przerwy z Oblubienicą swego Syna ukochanego, a Duch Święty, przez którego żywy głos Ewangelii rozbrzmiewa w Kościele, a przez Kościół w świecie, wprowadza wiernych we wszelką prawdę oraz sprawia, że słowo Chrystusowe obficie w nich mieszka (por. Kol 3,16).
KO 9. Tradycja święta zatem i Pismo święte ściśle się ze sobą łączą i komunikują. Obydwoje bowiem, wypływając z tego samego źródła Bożego, zrastają się jakoś w jedno i zdążają do tego samego celu. Albowiem Pismo św. jest mową Bożą, utrwaloną pod natchnieniem Ducha Świętego na piśmie, a święta Tradycja, słowo Boże, przez Chrystusa Pana i Ducha Świętego powierzone Apostołom, przekazuje w całości ich następcom, by oświeceni Duchem prawdy, wiecznie je w swym nauczaniu zachowywali, wyjaśniali i rozpowszechniali. Stąd to Kościół osiąga pewność swoją co do wszystkich spraw objawionych nie przez samo Pismo święte. Toteż obydwoje należy z równym uczuciem czci i poważania przyjmować i mieć w poszanowaniu.
KO 10. Święta Tradycja i Pismo św. stanowią jeden święty depozyt słowa Bożego powierzony Kościołowi. Na nim polegając, cały lud święty zjednoczony ze swymi pasterzami trwa stale w nauce Apostołów, we wspólnocie braterskiej, w łamaniu chleba i w modlitwach (por. Dz 2,42 gr.), tak iż szczególna zaznacza się jednomyślność przełożonych i wiernych w zachowaniu przekazanej wiary, w praktykowaniu jej i wyznawaniu. Zadanie zaś autentycznej interpretacji słowa Bożego, spisanego czy przekazanego przez Tradycję, powierzone zostało samemu tylko żywemu Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła, który autorytatywnie działa w imieniu Jezusa Chrystusa. Urząd ten Nauczycielski nie jest ponad słowem Bożym, lecz jemu służy, nauczając tylko tego, co zostało przekazane. Z rozkazu Bożego i przy pomocy Ducha Świętego słucha on pobożnie słowa Bożego, święcie go strzeże i wiernie wyjaśnia. I wszystko, co podaje do wierzenia jako objawione przez Boga, czerpie z tego jednego depozytu wiary. Jasne więc jest, że Święta Tradycja, Pismo św. i Urząd Nauczycielski Kościoła, wedle najmądrzejszego postanowienia Bożego, tak ściśle ze sobą się łączą i zespalają, że jedno bez pozostałych nie może istnieć, w wszystkie te czynniki razem, każdy na swój sposób, pod natchnieniem jednego Ducha Świętego przyczyniają się skutecznie do zbawienia dusz.

Rozdział III
O BOSKIM NATCHNIENIU PISMA ŚW. I O JEGO INTERPRETACJI
KO 11. Prawdy przez Boga objawione, które są zawarte i wyrażone w Piśmie świętym, spisane zostały pod natchnieniem Ducha Świętego. Albowiem święta Matka – Kościół uważa na podstawie wiary apostolskiej księgi tak Starego, jak Nowego Testamentu w całości, ze wszystkimi ich częściami za święte i kanoniczne dlatego, że spisane pod natchnieniem Ducha Świętego (por. J 20,31, 2 Tm 3,16, 2 P 1,19-21, 3,15-16) Boga mają za autora i jako takie zostały Kościołowi przekazane. Do sporządzenia Ksiąg świętych wybrał Bóg ludzi, którymi jako używającymi własnych zdolności i sił posłużył się, aby przy Jego działaniu w nich i przez nich, jako prawdziwi autorowie przekazali na piśmie to wszystko i tylko to, co On chciał. Ponieważ więc wszystko, co twierdzą autorowie natchnieni, czyli hagiografowie, winno być uważane za stwierdzone przez Ducha Świętego, należy zatem uznawać, że Księgi biblijne w sposób pewny, wiernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z woli Bożej miała być przez Pismo św. utrwalona dla naszego zbawienia. Dlatego „każde Pismo przez Boga natchnione użyteczne (jest) do pouczania, do przekonywania, do napominania, do kształcenia w sprawiedliwości: by człowiek Boży stał się doskonały i do wszelkiego dobrego dzieła zaprawiony” (2 Tm 3,16-17 gr.).
KO 12. Ponieważ zaś Bóg w Piśmie św. przemawiał przez ludzi, na sposób ludzki, komentator Pisma św. chcąc poznać, co On zamierzał nam oznajmić, powinien uważnie badać, co hagiografowie w rzeczywistości chcieli wyrazić i co Bogu spodobało się ich słowami ujawnić. Celem odszukania intencji hagiografów należy między innymi uwzględnić również „rodzaje literackie”. Całkiem inaczej bowiem ujmuje się i wyraża prawdę o tekstach historycznych rozmaitego typu, czy prorockich, czy w poetyckich, czy innego rodzaju literackiego. Musi więc komentator szukać sensu, jaki hagiograf w określonych okolicznościach, w warunkach swego czasu i swej kultury zamierzał wyrazić i rzeczywiście wyraził za pomocą rodzajów literackich, których w owym czasie używano. By zdobyć właściwe zrozumienie tego, co święty autor chciał na piśmie wyrazić, trzeba zwrócić należytą uwagę tak na owe zwyczaje, naturalne sposoby myślenia, mówienia i opowiadania, przyjęte w czasach hagiografa, jak i na sposoby, które zwykło się było stosować w owej epoce przy wzajemnym obcowaniu ludzi z sobą. Lecz ponieważ Pismo św. powinno być czytane i interpretowane w tym samym Duchu, w jakim zostało napisane, należy, celem wydobycia właściwego sensu świętych tekstów, nie mniej uważnie także uwzględnić treść i jedność całej Biblii, mając na oku żywą Tradycję całego Kościoła oraz analogię wiary. Zdaniem egzegetów jest pracować wedle tych zasad nad głębszym zrozumieniem i wyjaśnieniem sensu Pisma św., aby dzięki badaniu przygotowawczemu sąd Kościoła nabywał dojrzałości. Albowiem wszystko to, co dotyczy sposobu interpretowania Pisma św., podlega ostatecznie sądowi Kościoła, który ma od Boga polecenie i posłannictwo strzeżenia i wyjaśniania słowa Bożego.
KO 13. W Piśmie świętym więc objawia się – przy stałym zachowaniu Bożej prawdy i świętości – przedziwne „zniżanie się” wiecznej Mądrości, „byśmy uczyli się o niewysłowionej dobroci Boga i o tym, jak bardzo dostosował się On w mowie, okazując przezorność i troskliwość względem naszej natury”. Bo słowa Boże, językami ludzkimi wyrażone, upodobniły się do mowy ludzkiej, jak niegdyś Słowo Ojca Przedwiecznego, przyjąwszy słabe ciało ludzkie, upodobniło się do ludzi.
Rozdział IV
O STARYM TESTAMENCIE
KO 14. Najmiłościwszy Bóg, zmierzając troskliwie ku zbawieniu całego rodzaju ludzkiego i przygotowując je, szczególnym postanowieniem wybrał sobie naród, by mu powierzyć swe obietnice. Zawarłszy przymierze z Abrahamem (por. Rdz 15,18) i z narodem izraelskim za pośrednictwem Mojżesza (por. Wj 24,8), tak objawił się słowami i czynami ludowi nabytemu, jako jedyny, prawdziwy i żywy Bóg, ażeby Izrael doświadczył, jakie są drogi Boże w stosunku do ludzi, i aby dzięki przemawianiu Boga przez usta Proroków z biegiem czasu coraz głębiej i jaśniej je rozumiał i coraz szerzej wśród narodów budził ich świadomość (por. Ps 21,28-29,95,1-3, Iz 2,1-4, Jr 3,17). Plan zbawienia przez autorów świętych przepowiedziany, opisany i wyjaśniony, zawarty jest jako prawdziwe słowo Boże w księgach starego Testamentu, dlatego księgi te przez Boga natchnione zachowują stałą wartość: „cokolwiek bowiem zostało napisane, dla naszego pouczenia napisane jest, abyśmy przez cierpliwość i pociechę z Pism świętych mieli nadzieję” (Rz 15,4).
KO 15. Ekonomia zbawienia w Starym Testamencie na to była przede wszystkim nastawiona, by przygotować, proroczo zapowiedzieć (por. Łk 24,44, J 5,39, 1 P 1,10) i rozmaitymi obrazami typicznymi oznaczyć (por. 1 Kor 10,11) nadejście Chrystusa Odkupiciela wszystkich oraz Królestwa mesjańskiego. A księgi Starego Testamentu, stosownie do położenia rodzaju ludzkiego przed dokonanym przez Chrystusa zbawieniem, udostępniają wszystkim znajomość Boga i człowieka oraz sposobów działania Boga sprawiedliwego i miłosiernego w stosunku do ludzi. Jakkolwiek księgi te zawierają także sprawy niedoskonałe i przemijające, pokazują jednak prawdziwą pedagogię Bożą. Stąd też owe księgi, które przecież wyrażają żywy zmysł Boży, w których kryją się wzniosłe o Bogu nauki oraz zbawienna mądrość co do życia człowieka i przedziwny skarbiec modlitw, w którym wreszcie utajona jest tajemnica naszego zbawienia – powinny być przez wiernych chrześcijan ze czcią przyjmowane.
KO 16. Bóg, sprawca natchnienia i autor ksiąg obydwu Testamentów, mądrze postanowił, by Nowy Testament był ukryty w Starym, a Stary w Nowym znalazł wyjaśnienie. Bo choć Chrystus ustanowił Nowe Przymierze we krwi swojej (por. Łk 22,20, 1 Kor 11,25), wszakże księgi Starego Testamentu, przyjęte w całości do nauki ewangelicznej, w Nowym Testamencie uzyskują i ujawniają swój pełny sens (por. Mt 5,17, Łk 24,27, Rz 16,25-26, 2 Kor 3,14-16) i nawzajem oświetlają i wyjaśniają Nowy Testament.
Rozdział V
O NOWYM TESTAMENCIE
KO 17. Słowo Boże, które jest mocą Bożą ku zbawieniu każdego wierzącego (por. Rz 1,16), w pismach Nowego Testamentu znamienitym sposobem jest uobecnione i okazuje swą siłę. Gdy bowiem nadeszła pełność czasu (por. Gal 4,4), Słowo stało się ciałem i zamieszkało między nami pełne łaski i prawdy (por. J 1,14). Chrystus założył Królestwo Boże na ziemi, czynami i słowami objawił Ojca swego i siebie samego, a przez śmierć, zmartwychwstanie i chwalebne wniebowstąpienie oraz zesłanie Ducha Świętego dokończył swego dzieła. Podwyższony nad ziemię wszystkich do siebie przyciąga (por. J 12,32 gr.), On, który sam jeden ma słowa żywota wiecznego (por. J 6,68). Tajemnica ta nie została oznajmiona innym pokoleniom tak, jak teraz objawiona została przez Ducha Świętego jego świętym Apostołom i Prorokom (por. Ef 3,4-6 gr.), aby głosili Ewangelię, wzbudzali wiarę w Jezusa Chrystusa i Pana oraz zgromadzali Kościół. Pisma Nowego Testamentu są trwałym, boskim świadectwem tych spraw.
KO 18. Niczyjej nie uchodzi uwagi, że wśród wszystkich pism Nowego Testamentu, Ewangelie zajmują słusznie miejsce najwybitniejsze. Są bowiem głównym świadectwem życia i nauki Słowa Wcielonego, naszego Zbawiciela. Kościół zawsze i wszędzie utrzymywał i utrzymuje, że cztery Ewangelie są pochodzenia apostolskiego. Co bowiem Apostołowie na polecenie Chrystusa głosili, to później oni sami oraz mężowie apostolscy pod natchnieniem Ducha Świętego na piśmie nam przekazali, jako fundament wiary, mianowicie czteropostaciową Ewangelię według Mateusza, Marka, Łukasza i Jana.
KO 19. Święta Matka-Kościół silnie i bardzo stanowczo utrzymywał i utrzymuje, że cztery wspomniane Ewangelie, których historyczność bez wahania stwierdza, podają wiernie to, co Jezus, Syn Boży, żyjąc wśród ludzi, dla wiecznego ich zbawienia rzeczywiście uczynił i tego uczył aż do dnia, w którym został wzięty do nieba (por. Dz 1,1-2). Apostołowie po wniebowstąpieniu Pana to, co On powiedział i czynił, przekazali słuchaczom w pełniejszym zrozumieniu, którym cieszyli się pouczeni chwalebnymi wydarzeniami życia Jezusa oraz światłem Ducha prawdy oświeceni. Święci zaś autorowie napisali cztery Ewangelie, wybierając niektóre z wielu wiadomości przekazanych ustnie lub pisemnie, ujmując pewne rzeczy syntetycznie lub objaśniając, przy uwzględnieniu sytuacji Kościołów, zachowując wreszcie formę przepowiadania, ale zawsze tak, aby nam przekazać szczerą prawdę o Jezusie. W tej przecież intencji pisali czerpiąc z własnej pamięci i własnych wspomnień, czy też korzystając ze świadectwa tych, którzy „od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa”, byśmy poznali „prawdę” tych nauk, które otrzymaliśmy (por. Łk 1,2-4).
KO 20. Kanon Nowego Testamentu oprócz czterech Ewangelii zawiera także listy św. Pawła i inne pisma apostolskie, spisane pod natchnieniem Ducha Świętego. W nich za mądrym zrządzeniem Bożym znajdujemy potwierdzenie wiadomości o Chrystusie Panu, coraz dokładniejsze objaśnienie prawdziwej Jego nauki, ogłoszenie zbawczej potęgi boskiego dzieła Chrystusa, opis początków Kościoła i jego przedziwnego rozszerzania się oraz zapowiedź jego chwalebnego dopełnienia. Pan Jezus bowiem pomagał swym Apostołom, jak przyrzekł (por. Mt 28,20), i zesłał im Ducha Pocieszyciela, by ich prowadził ku pełni prawdy (por. J 16,13).

Kanon ksiąg biblijnych .

KANON słowo semickie kaneh – laska, miernica. Z gr kanon – łodyga, pręt znaczenie prosta długa laska. W sensie przenośnym: miara (Ez), prowincja lub teren (2Kor), reguła gramatyczna lub zasada w sztuce, norma moralna (Gal), katalog, spis, od klemensa Aleksandryjskiego ojcowie kościoła zaczęli przypisywać ten termin odnośnie do prawd wiary i obyczajów. Ponieważ krążyły inne pisma aby ludzie wiedzieli które są święte sporządzono kanon Ksiąg świętych które można było odczytać podczas zgromadzeń. Kryterium kanoniczności podane przez kościół nauczanie Chrystusa i apostołów. Uważanie że jakaś księga jest kanoniczna tzn że Chrystus i apostołowie uważali że jest ona natchniona. Dodatkowe kryteria czytanie księgi podczas nabożeństw, apostolskie pochodzenie księgi, apostoł jest autorem albo treść oparta jest na jego nauczaniu, budująca treść danej księgi. Kanon po raz pierwszy ułożył Filon z Aleksandrii, posłużył się jedynie określeniem tych ksiąg. Od IV w ustalono urzędowy spis pism uznawanych za pochodzące z Bożego Natchnienia i miarodajnych dla wiary. Kanoniczne to takie które uzna kościół. Od XV I w katolicy rozróżniają księgi: 1.protokanononiczne – (pierwszorzędne kanoniczne) te w których natchnienie i przynależność do zbioru autentycznych pism nigdy nie wątpiono. 2. deuterokanoniczne (wtórne) – te w których w pewnych miejscach wątpiono.

Nowy Testament. List do Hebrajczyków, 2 pawła, Jakuba, 2,3 Jana, Apokalipsa. Stary test Tobiasza, Judyty, Mądrości, Synacha, 1,2 Machabejska, fragmenty  Estery i Daniela. Dla protestantów to apokryfy. Żydzi na synodzie w Jabrze 90 – 95r po Chrystusie nie przyjęli do kanonu: Tobiasza, Barucha, Mądrości, Syracha, 1,2 Machabejska. Włączył je kościół katolicki który przyjął ST w formie kanonu aleksandryjskiego (jak septuaginta) Kanon ksiąg ST : w ujęciu żydowskim (podział): tora, proroków, pisma. Tora – pięcioksiąg mojżesza; prorocy wcześniejsi, Jozuego, Samuela, królewska; późniejsi  Izajasz, Jeremiasza, Ezehiela, księgi 12 proroków. Pisma: 5 zwojów Megiddo – pieśń nad pieśniami,Rut, lamentacji, Kocheleta, Estery, ……Psalmy, Hioba, przysłów, Daniela, Ezdrasza i Nehemiasza, 1,2 kronik. Kanon aleksandryjaki miał inny porządek i większą ilość ksiąg. Przejął go kościół i do dziś uznaje. Kościoły niekatolickie trzymają się kanonu żydowskiego. Kanon chrześcijański Jezus i apostołowie przyjmowali ST jako PŚW. NT cytuje ST. Cytowane są księgi: Rut, Ezdrasza, Nehemiasza, Estery, Nehuma, kocheleta, Pieśń nad Pieśniami. Z drugiej strony w kanonie aleksandryjskim zwoje nie zawarte w kanonie palestyńskim: księga synacha, Mądrości, 1,2 Machabejska, niektóre apokryfy. Ostateczne orzeczenie odnośnie świętości ksiąg cytował sobór trydencki w 1546r. Kanon ksiąg nowego przymierza dzieje formowania ksiąg NT nie są do końca jasne. Pierwszymi zapisanymi zbiorami były listy Św pawła. Potrzebom powstania tych listów było przekazanie wskazówek. Mniej więcej w tym czasie powstały szkice mów i czynów Jezusa i na tych zapisach opierali się autorzy ewangelii. Dwa czynniki zdecydowały o kształcie kanonu w kościele katolickim:
1. Błędna nauka Marcjona – porzucił cały ST a z nowego zachował tylko ewangelie Łukasza i10 listów pawłowych.

2.Coraz większą ilość apokryfów pisanych przez gnostyków w celu propagowania ich nauki. 1377r po raz pierwszy Atanazy wymienia 27 ksiąg NT jako kanon.

APOKRYFY z gr apokryfos – ukryty, tajemny. Pierwotnie oznaczał księgę zawierającą wzniosłą ale przeznaczoną do ogólnego użytku naukę. Dziś termin ten oznacza stare utwory które mimo iż noszą imiona postaci biblijnych nigdy nie zostały włączone do kanonu. Protestanci nazywają je księgami pseudoepigraficznymi – ks sfałszowane. Z czasem z racji dużego podobieństwa z księgami NT i ST sprawiają wrażenie że są częścią ksiąg kanonicznych. Były pisane z myślą uzupełnienia danych biblijnych a z czasem dla propagowania błędnej nauki. Kościół zabronił ich czytania więc wiele z nich zaginęło. Te które są można podzielić na ST i NT. Apokryfy ST księgi: historyczne, dydaktyczne, prorockie.  Ich liczba nie jest znana ponieważ wiele zaginęło. Charakterystyka i podział apokryfów co do ST dzielimy na:
PALESTYŃSKIE (jęz aramejski lub hebrajski): Henoh etiopski, ks jubileuszów, testament 12 patriarchów, psalmy salomona, wniebowzięcie mojżesza, męczeństwo izajasza, 4 księga Ezdrasza, Syryjska apokalipsa barucha, życie Adama i Ewy. HELLENISTYCZNE (jęz grecki) żydowskie księgi sybilijskie, 3 księga Ezdrasza, modlitwa Manassesa, 3 i 4 ks Machabejska, baruen grecki. Nie istnieje oficjalna lista ksiąg apokryficznych tak jak kanonicznych najczęściej kryterium to rodzaj literacki. Henoh etiopski – bohaterem jest biblijny Henoch z ks rodzaju, księga ta jest apokalipsą .Jest w niej mowa o przyjściu Syna Człowieczego na Sąd. Księga jubileuszów – apokalipsa po hebrajsku. Dzieje świata od stworzenia do wydarzeń na Synaju dzieli na jubileusze (okres 49 lat) inna nazwa Mała księga rodzaju bo jest to komentarz. Testament 12 patriarchów – księga moralno-mądrościowa lub apokalipsa. Psalmy salomona – jest ich 18 ich autorem nie jest Salomon. Hellenistyczne: List Erysteasza – opowiada jak napisano septuaginte. 3 księga Ezdrasza – znajduje się w septuagincie. Kompozycja ksiąg kanonicznych. Modlitwa Manassesa – najkrótszy apokryf. Treść – Manasses bezbożny został uprowadzony do niewoli babilońskiej i tam ukorzył się przed Bogiem.3 księga Machabejska – mówi o antysemityzmie w starożytności. 4 księga machabejska – mówi o męczeństwie Eleazara. Nowy testament apokryfy prawie wszystkie powstały w czasach poapostolskich. Nosza nazwe taką jak księgi kanoniczne i powstały w ścisłej z nimi zależności. Ich cechą jest to że chcą uchodzić za księgi NT. Źródłem wiedzy o apokryfach są: same apokryfy, dzieła Ojców kościoła, dokumenty kościoła. Nasilenie ich powstawania to II i III wiek, autorzy są nieznani. Pisane są po grecku i łacinie rzadko w innych językach. AGAFA – słowa Jezusa nie spisane w Ewangeliach.

Tags: Biblia, o. Marian Arndt, Pismo Święte, spotkania z Biblią